اسید سیتریک

اسید سیتریک

کاربردهای اسید سیتریک

اسید سیتریک به طور طبیعی در مرکبات به ویژه لیمو و لیموترش یافت می شود و در واقع مزه ترش این میوه ها به خاطر وجود اسید سیتریک در آنهاست. هم چنین کاربرد اسید سیتریک در فرم های مختلف به عنوان ماده افزودنی در مواد غذایی، مواد تمیز کننده و مکمل های غذایی است. با این حال، این فرم اسید سیتریک با آنچه که به صورت طبیعی در میوه جات یافت می شود متفاوت است.
در ادامه به بررسی تفاوت های اسید سیتریک طبیعی و مصنوعی و هم چنین کاربردهای آن می پردازیم.

اسید سیتریک چیست؟

اسید سیتریک برای اولین بار در سال 1784 توسط یک محقق سوئدی از آب لیمو گرفته شد. این ترکیب بدون بو و بی رنگ تا اوایل دهه 1900 از آبلیمو تولید می شد. اما محققان دریافتند که می توان آن را از Aspergillus niger که یک نوع قارچ است نیز تهیه کرد. این قارچ در صورت تغذیه با شکر، اسید سیتریک تولید می کند.
به دلیل خاصیت اسیدی و ترش مزه بودن، اسید سیتریک عمدتا به عنوان ماده طعم دهنده و نگهدارنده به ویژه در نوشابه ها و آب نبات ها استفاده می شود. علاوه بر این برای تثبیت یا حفظ داروها و به عنوان ضد عفونی کننده در برابر ویروس ها و باکتری ها استفاده می شود.

منابع طبیعی خوراکی اسید سیتریک

مرکبات و آب مرکبات از بهترین منابع طبیعی اسید سیتریک هستند. در واقع کلمه سیتریک از واژه لاتین citrus که به معنی مرکبات است گرفته شده است.
نمونه هایی از مرکبات حاوی اسید سیتریک طبیعی عبارتند از:
لیمو، لیموترش سبز، پرتقال، گریپ فروت، نارنگی و پوملوس
انواع دیگری از میوه ها نیز حاوی اسید سیتریک هستند اما میزان اسید سیتریک آنها کمتر است:
آناناس، توت فرنگی، تمشک، کرن بری، گیلاس و گوجه فرنگی
نوشیدنی ها یا محصولات غذایی حاوی این میوه ها (مثلا سس گوجه فرنگی در مورد گوجه فرنگی) نیز حاوی اسید سیتریک هستند.
هم چنین اسید سیتریک به عنوان یک محصول جانبی در تولید پنیر و خمیر ترش به دست می آید.
لازم به ذکر است که اسید سیتریک استفاده شده در تهیه مواد غذایی و مکمل ها، به صورت مصنوعی تولید می شود و آن اسید سیتریکی نیست که به طور طبیعی در میوه جات یافت می شود. این به این خاطر است که تولید اسید سیتریک از مرکبات بسیار گران است و مقدار تولید شده اسید سیتریک از این روش بسیار کمتر از میزان تقاضای آن خواهد بود.

کاربردهای اسید سیتریک مصنوعی

ویژگی های اسید سیتریک آن را به ماده مهمی در صنایع مختلف تبدیل می کند. به طور مثال تخمین زده می شود که صنایع تولید مواد غذایی و نوشیدنی ها 70 درصد، مکمل های دارویی و غذایی 20٪ و مواد پاک کننده 10٪ اسید سیتریک تولید شده را مصرف می کنند.
کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی
اسید سیتریک مصنوعی یکی از رایج ترین مواد افزودنی غذایی در جهان است. این ماده برای تقویت اسیدیته، افزایش عطر و طعم و نگهداری مواد تشکیل دهنده غذا استفاده می شود. نوشابه، آب میوه، آب نبات، غذاهای منجمد و برخی از محصولات لبنی اغلب حاوی اسید سیتریک مصنوعی هستند.
این ماده همچنین به میوه ها و سبزیجات کنسرو شده برای محافظت در برابر بوتولیسم، یک مسمویت نادر اما جدی ناشی از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم که مواد سمی تولید می کند، اضافه می شود.
کاربرد اسید سیتریک در داروها و مکمل های غذایی
اسید سیتریک یک ماده اصلی صنعتی در داروها و مکمل های غذایی است. این ماده برای کمک به تثبیت و حفظ مواد فعال به داروها افزوده می شود و برای تقویت یا بهتر کردن طعم داروهای جویدنی یا شربت ها استفاده می شود.
مکمل های معدنی، مانند منیزیم و کلسیم، ممکن است حاوی اسید سیتریک به شکل سیترات باشند. اسید سیتریک برای افزایش جذب این مواد معدنی به مکمل های غذایی اضافه می شود.
کاربرد اسید سیتریک در تولید مواد شوینده و ضدعفونی کننده
اسید سیتریک ضد عفونی کننده موثری در برابر انواع باکتری ها و ویروس ها است. هم چنین یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داده است که اسید سیتریک ممکن است در درمان یا پیشگیری از انتقال ویروس از طریق مواد غذایی موثر باشد.

اسید سیتریک به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده و تمیز کننده عمومی برای از بین بردن لکه های کف صابون، لکه های آب سخت، آهک و زنگ زدگی نیز به فروش می رسد. اسید سیتریک یک جایگزین ایمن برای مواد ضدعفونی کننده و شوینده معمول مانند وایتکس است

اثر اسید سیتریک بر سلامتی انسان

اسید سیتریک دارای بسیاری از مزایا و عملکردهای چشمگیر در سلامتی است که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم.
انرژی را متابولیزه می کند
سیترات که یک فرمول مشابه با اسید سیتریک است، اولین مولکولی است که در طی فرآیندی به نام چرخه اسید سیتریک تشکیل می شود. این واکنش های شیمیایی در بدن شما که با نام های چرخه اسید تریکاربوکسیلیک اسید (TCA) یا کربس نیز شناخته می شود، به تبدیل غذا به انرژی قابل استفاده کمک می کند. انسان و موجودات دیگر بیشتر انرژی مورد نیاز خود را از این چرخه می گیرند.
جذب مواد مغذی را افزایش می دهد
مواد معدنی مکمل به اشکال مختلف در دسترس هستند. اما همه اشکال آنها برای جذب توسط بدن شما مناسب نیستند و بدن برخی از فرم های مواد معدنی را بهتر جذب می کند. اسید سیتریک دسترسی زیستی مواد معدنی را افزایش می دهد و به بدن شما اجازه می دهد آنها را بهتر جذب کند.
به عنوان مثال، سیترات کلسیم برای جذب نیازی به اسید معده ندارد. همچنین عوارض جانبی کمتری از قبیل نفخ یا یبوست نسبت به شکل دیگری به نام کربنات کلسیم دارد. بنابراین سیترات کلسیم برای افراد با اسید معده کمتر مانند بزرگسالان مسن تر گزینه بهتری برای دریافت کلسیم است.
به همین ترتیب، منیزیم به شکل سیترات کاملاً جذب شده و در مقایسه با اکسید منیزیم و سولفات منیزیم، دسترسی زیستی بیشتری دارد. اسید سیتریک همچنین جذب مکمل های روی را افزایش می دهد.
می تواند در برابر سنگ کلیه از شما محافظت کند
اسید سیتریک به شکل سیترات پتاسیم از تشکیل سنگ کلیه جدید جلوگیری کرده و آنهایی را که از قبل تشکیل شده اند خرد می کند.

جمع بندی

اسید سیتریک ترکیبی است که در اصل از آب لیمو حاصل می شود. امروزه از نوع خاصی از اسید سیتریک مصنوعی در کاربردهای مختلف استفاده می شود. مرکبات به طور طبیعی حاوی اسید سیتریک زیادی هستند و در میوه های دیگری نیز مانند گیلاس و گوجه فرنگی به میزان کمتری اسید سیتریک یافت می شود.
اسید سیتریک یک افزودنی همه کاره برای مواد غذایی، نوشیدنی ها، داروها و مکمل های غذایی و همچنین محصولات شوینده و ضدعفونی کننده است.
علاوه بر این، اسید سیتریک می تواند برای سلامتی نیز مفید واقع شود. اسید سیتریک به متابولیز انرژی، جذب مواد معدنی و پیشگیری یا درمان سنگ کلیه کمک می کند.